Παγκόσμιο φαινόμενο το Wikipedia

ONLINE ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΑΠΟ ΟΛΟΥΣ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ
Του Δημήτρη Μαλλά
dmallas@pegasus.gr

Πρόκειται για ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα εγχειρήματα στην ιστορία του Internet. Και βασίζεται σε μία πολύ αξιόλογη ιδέα: τη δημιουργία μίας εγκυκλοπαίδειας, η οποία αξιοποιώντας τις δυνατότητες και την αμεσότητα του Διαδικτύου να έχει περιεχόμενο που να ανανεώνεται διαρκώς. Κάτι που για να επιτευχθεί χρειάζεται τη συνεισφορά όσο το δυνατόν περισσότερων χρηστών του Διαδικτύου απ' όλο τον κόσμο.

Ο λόγος για τη Wikipedia (www.wikipedia.org), την online δωρεάν εγκυκλοπαίδεια, η οποία έκανε την εμφάνισή της τον Ιανουάριο του 2001 και μέχρι τώρα έχει εξελιχθεί σε ένα παγκόσμιο φαινόμενο, καθώς οι σελίδες της είναι μέσα στην πρώτη δεκάδα με τα δημοφιλέστερα sites του Διαδικτύου. Αυτή τη στιγμή, εκτιμάται ότι υπάρχουν περίπου 30 εκατ. άρθρα ή λήμματα διαθέσιμα σε 285 γλώσσες! Φυσικά, υπάρχει και η ελληνική έκδοση που ονομάζεται Βικιπαίδεια (el.wikipedia.org).

Ο μεγαλύτερος όγκος είναι βέβαια στα αγγλικά, όπου υπάρχουν περίπου 4,5 εκατ. άρθρα αλλά γενικότερα θεωρείται ότι στη Wikipedia μπορείς να βρεις τα... πάντα.


Το ένα βασικό χαρακτηριστικό της Wikipedia είναι πως είναι δωρεάν. Υπεύθυνο για την ομαλή λειτουργία του εγχειρήματος είναι το Wikipedia Foundation, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, που χρηματοδοτείται από δωρεές χρηστών και οργανισμών. Πολύ συχνά, στο πάνω μέρος των σελίδων της Wikipedia εμφανίζεται μία πρόσκληση προς τους επισκέπτες προκειμένου να κάνουν κάποια δωρεά, καθώς το κόστος διατήρησης όλου αυτού του όγκου δεδομένων αλλά και της συντήρησης του site ώστε να εξυπηρετεί εκατοντάδες εκατομμύρια χρήστες σε καθημερινή βάση είναι εξαιρετικά υψηλό.

Το δεύτερο -και ενδεχομένως- πιο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό της Wikipedia είναι πως οποιοσδήποτε πολίτης στον κόσμο με πρόσβαση στο Διαδίκτυο μπορεί να συνεισφέρει σε αυτήν, δημιουργώντας ή τροποποιώντας κάποιο λήμμα. Μπορεί, μάλιστα, να το κάνει είτε επώνυμα είτε ανώνυμα. Αρκεί να ακολουθεί τους βασικούς κανόνες που καθορίζονται από την κοινότητα, όπως είναι η επαληθευσιμότητα του περιεχομένου και η αξιοπιστία των λημμάτων.

Αξιοπιστία του περιεχομένου
Το ζήτημα της αξιοπιστίας του περιεχομένου υπήρχε εδώ και χρόνια και αποτέλεσε τις τελευταίες εβδομάδες και θέμα και στην Ελλάδα με αφορμή τη δικαστική διαμάχη γνωστού Έλληνα πολιτικού με έναν από τους συντάκτες της ελληνικής έκδοσης. Σύμφωνα με τους κανόνες της Wikipedia, οι συντάκτες των άρθρων δεν πρέπει να παραθέτουν προσωπικές απόψεις και κρίσεις και πρέπει να επικαλούνται αξιόπιστες πηγές και να αναφέρουν αυτές τις πηγές. Διαφορετικά, η όποια προσθήκη ή αλλαγή μπορεί να αφαιρεθεί από οποιονδήποτε συντάκτη. Σημειωτέον επίσης πως οποιαδήποτε συγγραφική δραστηριότητα μπορεί να υποστεί ανελέητη επεξεργασία, όπως και να αναδιανεμηθεί.

Σε πολλές περιπτώσεις στο παρελθόν η Wikipedia έχει «κατηγορηθεί» ότι το περιεχόμενό της δεν είναι αξιόπιστο αλλά αποδείχτηκε το ακριβώς αντίθετο. Το 2005, το περιοδικό Nature τόλμησε να συγκρίνει τη Wikipedia με την Encyclopaedia Brittanica και το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε είναι ότι ο βαθμός αξιοπιστίας της πρώτης έφθανε πολύ κοντά σε εκείνο της δεύτερης! Συμπέρασμα που προκάλεσε μεγάλη εντύπωση και το θέμα πήρε τότε μεγάλη δημοσιότητα.

Αντίστοιχα, ήταν και τα συμπεράσματα μελέτης που πραγματοποίησε το 2012 η Epic, εταιρεία παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών στον χώρο του e-learning, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης μετά από σχετικό αίτημα του Wikipedia Foundation.

«Βανδαλισμός» η προσπάθεια υπονόμευσης

Για να αποφευχθεί η περίπτωση ενός «συντακτικού πολέμου», υπάρχει ο κανόνας των τριών επαναφορών

Τι γίνεται, όμως, με τις περιπτώσεις που υπάρχουν λάθη ή διαφωνίες σχετικά με την ορθότητα του περιεχομένου σε ένα λήμμα; Όπως προαναφέρθηκε, κάθε συντάκτης έχει το δικαίωμα διαγραφής ή αλλαγής περιεχομένου. Σε περίπτωση, όμως, που η οποιαδήποτε διαγραφή ή αλλαγή περιεχομένου γίνεται εσκεμμένα ως προσπάθεια υπονόμευσης της ακεραιότητας της εγκυκλοπαίδειας, τότε υπάρχει η περίπτωση του αποκαλούμενου «βανδαλισμού». Σε αρκετές περιπτώσεις, η ενημέρωσης ενός λήμματος είναι πιθανό να φαίνεται ως βανδαλισμός. Εδώ χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή ως προς το αν τα νέα δεδομένα είναι ορθές πληροφορίες ή είναι βανδαλισμός. Οποιαδήποτε ενημέρωση θα πρέπει να υποστηρίζεται από εμφανή γεγονότα. Σε περίπτωση βανδαλισμού, δηλαδή αφαίρεσης περιεχομένου, που προφανώς πληροί τους παραπάνω κανόνες, ο οποιοσδήποτε χρήστης μπορεί να επαναφέρει το περιεχόμενο.

Για να αποφευχθεί η περίπτωση ενός «συντακτικού πολέμου», υπάρχει ο κανόνας των τριών επαναφορών. Αυτό σημαίνει ότι αν ο συντάκτης Α αφαιρέσει ένα κομμάτι περιεχομένου και το επαναφέρει ο συντάκτης Β και στη συνέχεια ο Α το επαναφέρει εκ νέου (επαναφορά στην επαναφορά), τότε στην τέταρτη επαναφορά κάποιος από τους αποκαλούμενους διαχειριστές μπορεί να επιβάλλει φραγή του συντάκτη Α. Σημειωτέον πως ακόμη και οι διαχειριστές μπορούν πολύ εύκολα να καθαιρεθούν. Ο λόγος που υπάρχει αυτή η πολιτική είναι προκειμένου να αποφεύγονται εσκεμμένες ενέργειες και να προστατεύεται η αξιοπιστία του περιεχομένου, το οποίο πρέπει πάντα να βασίζεται σε αξιόπιστες πηγές, οι οποίες πρέπει πάντα να αναφέρονται. Επίσης οι διαχειριστές μπορούν να κλειδώσουν προσωρινά το λήμμα αν κρίνουν ότι απαιτείται για την προστασία του. Το να το κλειδώσουν σημαίνει ότι κάποιος που δεν έχει την ιδιότητα του διαχειριστή δεν μπορεί να το τροποποιήσει.